Horiver Wetstick
Genel
Domates yaprak galeri sineğinin (Liriomyza bryoniae) birçok konukçu bitkisi olup, Kuzey Afrika, Avrupa ve Kuzey Asya dahil olmak üzere dünyanın birçok bölgesinde mahsul zararına yol açmaktadır. Sıcak bölgelerde açık havada da rastlanan bu zararlı, ılıman bölgelerde ise sadece seralarda görülür.
Domates yaprak galeri sineği seralarda on yıllardır görülmesine karşın, özellikle dolmalık biber, marul, kavun, krizantem ve gerbera mahsullerinde 1960’lı yıllardan beri çok sık görülen bir zararlıdır.
Domates yaprak galeri sineği hakkında
Domates yaprak galeri sineğinin yaşam döngüsü ve görünümü
Yaprak galeri sineğinin yaşam döngüsü şu evrelerden oluşur: yumurta, üç larva dönemi, bir pupa dönemi ve ergin sinek. Ergin yaprak galeri sinekleri, en fazla birkaç milimetre uzunluğunda küçük, sarı ve siyah renklere sahip sineklerdir. Ergin dişiler beslenirken ya da yumurtlarken, dişli yumurta borularını kullanarak yaprağın genellikle üst kısmında bir delik açarlar. Yumurta noktaları oval şekilli olup, bunların beslenme noktalarından ayırt edilmesi zordur.
Liriomyza bryoniae larvaları saydam beyaz renkli olup, yaşlı larvaların başı sarı renklidir. Larva yumurtadan çıkar çıkmaz yaprağı içten yemeye başlar ve tüneller açarak mezofil dokusunun içine ilerler. Burada açılan galeriler nedeniyle zarar oluşurken yaprak ve sapın dış kısımlarında herhangi bir zarar görülmez. Ergin larva, pupa evresine geçmeden kısa bir süre önce, ağız parçalarını kullanarak yaprakta orak şekilli bir çıkış deliği açar. Bundan yaklaşık bir saat sonra larva yapraktan dışarı çıkarak toprağa düşer. Bu, sabahın erken saatlerinde olur. Larva, pupa evresine geçmek üzere toprağın içine girer. Larvaların küçük bir kısmı yaprağın üzerinde asılı kalır, bazen yaprağın üst yüzeyinde ama genellikle alt kısmında olmak üzere burada pupa evresine girerler. Pupa evresine geçmeden hemen önce tünelinden çıkan geç üçüncü dönem larva, prepupa olarak adlandırılır. Bu evre sadece birkaç saat sürer.
Zarar belirtileri
Yaprak galeri sinekleri bitkilere hem doğrudan hem de dolaylı zarar verir. En doğrudan zarar, larvaların yaprak dokusunda galeriler açması nedeniyle kuruma, erken yaprak dökülmesi ve kozmetik zarar şeklinde ortaya çıkar. (Sub)tropikal bölgelerde bu durum, domates ve kavun gibi meyvelerde yanmaya yol açabilir. Yaprak kaybı ayrıca verim kaybına da neden olur. Öte yandan, meyve veren sebze mahsullerinin tamamen yetişkin bitkilerinde, mahsul etkilenmeden önce önemli miktarda yaprak zarar görebilir.
Daha yaşlı larvalar daha geniş tüneller açar. Ergin dişilerin beslenme noktaları da verimde düşüşe yol açabilmekle birlikte, süs bitkileri haricinde bu durum genellikle daha az önemlidir. Yaprak galeri sineklerinin yol açtığı doğrudan zarar, fide ve genç bitkilerin tamamen tahrip olmasına neden olabilir.
Hastalığa yol açan mantar ve bakterilerin beslenme noktaları üzerinden bitki dokusuna girmeleri dolaylı zararlara neden olur.