Genel
Geç yanıklık (Phytophthora infestans f.sp. infestans) ayrıca kök boğazı yanıklığı, domates yanıklığı, erken/geç domates yanıklığı, patates yanıklığı ve geç/erken patates yanıklığı olarak da adlandırılır.
Kök boğazı yanıklığının yaşam döngüsü ve görünümü
Phytophthora türleri, Oomycetes’e mensup son derece yıkıcı organizmalar olup kesinlikle mantar değildirler. 15 ile 23°C arası bir toprak sıcaklığında ve mahsul büyümesi için gerekenden daha yüksek su içeriğinde çok iyi gelişirler.
Phytophthora kökler, enfekte yumru ve soğanlar veya toprakta oospor (kışı geçiren eşeyli sporlar), spor kesesi (doğrudan çimlenen ya da zoospor oluşturan özel yapılar), klamidospor (kurumaya dirençli kalın duvarlı miselyum hücreleri) veya miselyum gibi farklı evrelerde kışı geçirir. Kışlayan yapılar, konukçuyu enfekte eden zoosporları oluşturur. Zoosporlar, sporların su içinde hareket etmelerini sağlayan kamçılı sporlardır. Enfeksiyon genellikle kökten dibe ilerlemekle birlikte, doğrudan dip de enfekte olabilir. Büyüyen kök uçlarından çıkan sızıntılar çimlenmeyi teşvik eder ve zoosporları kendine çeker. Patojen gövdenin içine doğru ve bitki yüzeyi üzerinde büyür ve gözeneklerden dışarı çıkan, içi spor kesesi dolu yeni sporanjiyoforlar (bir tür spor olan spor keselerini içeren yapılar) oluşur. İkincil enfeksiyon, çimlenen spor keseleri ya da spor keseleri içinde oluşan zoosporlar yoluyla meydana gelir. Bitkinin toprağın üstünde kalan bölümlerinde çimlenme için yaprak ıslaklığı gereklidir.
Yayılma rüzgar yoluyla gerçekleşir ve yağmur patojenin enfekte bitkilerden toprağa dönmesini sağlar. Zoosporlar su içinde kolayca hareket edebildiğinden, toprağa yayılma su yoluyla gerçekleşir. Bu da, toprak ya da substrattaki su miktarı mahsul büyümesi için ideal olandan daha yüksek olduğunda hastalığın neden daha hızlı yayıldığını açıklar.
Zarar belirtileri
Phytophthora, kök çürüklüğüne, fide çökertene ve gövde, soğan, yumru, yaprak ve meyve çürüklüğüne neden olur.
Geç yanıklık veya kök boğazı yanıklığı (Phytophtora infestans f.sp. infestans), sınırları belirsiz ıslak lezyonlara ve yapraklar üzerinde beyaz kabarık fungal oluşumlara neden olur. Lezyonların merkezi gri-kahverengi olup, kenarları açık yeşil renklidir. Gövde üzerinde, genellikle gövdeyi çevreleyen uzun kahverengi lezyonlar meydana gelir. Patates yumrularında, kabuk üzerinden görülebilen mavimsi renkli lezyonlar ortaya çıkar.
Büyük Kıtlık, 1840’lı yıllarda Avrupa genelinde patates mahsulünü kırıp geçiren bu hastalık nedeniyle ortaya çıkan bir kitlesel açlık dönemiydi.
Zarar belirtileri
Kök boğazı yanıklığı nasıl önlenir?
- Makine ve aletlerin temizlenmesi, atık yığınlarının imha edilmesi, kalan kökler ve enfekte yaprakların kaldırılması gibi hijyen önlemlerini uygulayın
- Mümkün olan durumlarda, daha az hassas veya daha dirençli çeşitleri seçin
- Toprakta yüksek su içeriği ve su sıçraması hastalığın yayılmasını hızlandırdığından, aşırı sulamadan kaçının ve yağdırma sulama konusunda dikkatli davranın Hava sirkülasyonuna izin vermek suretiyle yaraların hızlı kurumasını ve iyileşmesini sağlayın
- Resirküle edilen besin çözeltilerini dezenfekte edin
Bitki potansiyeli ve mahsul direncini optimize ederek bitki hastalıklarını önleyin