Genel
Külleme, Erysiphe, Podosphaera, Oïdium, Leveillula gibi çok çeşitli mantarın neden olduğu fungal bir hastalıktır.
Külleme hastalığının yaşam döngüsü ve görünümü
Külleme hastalığına neden olan mantarların (Erysiphe, Podosphaera, Oïdium, Leveillula) tamamı biyotrofik mantarlardır, yani bunlar yaşayan bitki hücrelerinden beslenir ve yaşayan bir mahsulün yokluğunda hayatta kalmaları çok zordur. Askospor veya askospor içeren yapılar olan perithecia formunda hayatta kalırlar. Henüz tüm külleme mantarlarının askosporları bulunamamış olup, özellikle sera mahsullerinde bunlar salgında herhangi bir rol oynamaz.
Fungal sporlar yaprak yüzeyinde çimlenir ve germ tüpleri yaprak yüzeyinde büyüyerek dallanır. Haustorium adı verilen küçük yapılar meydana gelir, bunlardan da mantar bitki hücresine nüfuz ederek bitki hücrelerinin epidermal katmanından besin maddelerini alır. Mantarların çoğu bitki yüzeyinin dışında kalır. Bitki yüzeyindeki miselyumlar üzerinde, yeni sporlar olan konidyumları içeren yeni konidyoforlar meydana gelir. Bu konidyoforlar, külleme hastalığında oldukça tipik olan kabarık fungal oluşumlardır. Sadece biberde, enfeksiyonu (Leveillula taurica) gözenekler yoluyla gerçekleştirir ve mantar yaprağın içinde büyür. Daha sonra, konidyoforlar yine gözeneklerden dışarı çıkar.
Konidyumlar ana yayılma araçlarıdır. Bunlar, askosporlarda olduğu gibi rüzgarla yayılır. Genelde, külleme hastalığına yol açan mantarlar suya pek dirençli değildir; bu nedenle de yağmur genellikle salgını sınırlar. Ayrıca, sporlar su ile temas ettikten sonra en geç birkaç saat içinde patladığından, yağmur yoluyla yayılmaları nadir görülen bir durumdur.
İster askospor olsun, ister konidyum, külleme sporları çimlenme için besin maddesi veya suya ihtiyaç duymaz. Genelde salgının en hızlı geliştiği sıcaklık aralığı 18 ila 25°C’dir. Yüksek bağıl nem (RH) sporların çimlenmesini hızlandırır ancak diğer yandan spor oluşumunu kısıtlar, dolayısıyla bağıl nemin net etkisi oldukça küçüktür. Seralarda rüzgar ve kuraklık hastalığı hızlandırır. Seralarda sporların kısa mesafelere (sınırlı süre) yayılması çoğunlukla işçilerin kıyafetleri yoluyla gerçekleşir.
Zarar belirtileri
Külleme belirtileri, tüm bitki-patojen kombinasyonlarına oldukça benzer. Belirtiler, ilk olarak ve çoğunlukla yaprağın üst tarafında olmak üzere beyaz ve kabarık kolonilerdir. Tahılda şiddetli salgınlarda başaklar da enfekte olabilir.
Biberde, kabarık koloniler genellikle yaprağın alt yüzünde ortaya çıkar, çünkü mantar bitkiyi gözeneklerden girerek enfekte eder ve yaprakların alt yüzünde daha fazla gözenek bulunur. Üst tarafta ise sarı benekler görülür. Şiddetli salgınlarda, yaprakların üst kısımlarında da kabarık koloniler görülür. Birçok dolmalık biber çeşidi külleme enfeksiyonuna, henüz enfekte olmamış yapraklarını dökerek tepki verir. Bunun enfeksiyondan ne kadar sonra gerçekleşeceği çeşide bağlıdır.
Elma, armut, gül ve diğer Rosaceae türlerinde, küllemeye neden olan mantar suya karşı aşırı hassastır ve yaprakların alt yüzlerinde “saklanır”. Bu nedenle, bu mahsullerde kolonilere çoğunlukla burada rastlanır.
Çoğu mahsulde, beyaz kolonilerin rengi ilerleyen dönemlerde kahverengi veya griye dönüşür. Şiddetli etkilenen yapraklar sararabilir, kıvrılabilir veya dökülebilir.
Zarar belirtileri
Külleme nasıl önlenir?
- Bulunabildiği sürece dirençli çeşitler kullanın
- Fazladan silikon ve/veya kalsiyum içeren besinler hücre duvarlarını kuvvetlendirir ve mantarların yapraklara girişini zorlaştırır
- Seralarda külleme ihtimalini azaltmak amacıyla, ilk olarak sadece rüzgar tarafındaki pencereler açılarak havalandırma yapılması önerilir. Bu önlemin bağıl nem oranı düşürülerek önlenen diğer hastalıklar için geçerli olmadığını lütfen unutmayın.
- Meyve ağaçlarında budama sezonun başlarında yapılmalıdır.
- Hastalığı destekleyeceğinden dolayı aşırı azot kullanmayın
Bitki potansiyeli ve mahsul direncini optimize ederek bitki hastalıklarını önleyin