


Genel
Tütün beyaz sineği (Bemisia tabaci) Aleyrodidae familyasının Aleyrodinae alt familyasına mensuptur. Bu böcek ilk olarak 1889 yılında Yunanistan’da tütün üzerinde keşfedildiğinden dolayı “tabaci” (tütün) adını almıştır. Daha sonra dünyanın birçok tropikal ve subtropikal ülkesinde görülmüştür. Türün ilk habitatının büyük ihtimalle tropikal veya subtropikal bir bölge, tahminen de Pakistan olduğu düşünülmektedir.
Tütün beyaz sineği (Bemisia tabaci) devasa çeşitlilikte konukçu bitkiler üzerinde görülebilmekte olup, tüm dünya genelinde son derece yüksek sayıda mahsul çeşidini etkilemektedir. Özellikle (sub)tropikal bölgelerde zarara yol açmaktadır. Tütün beyaz sineği (Bemisia tabaci), birçok böcek ilacına karşı yüksek direnci ve virüs taşımaya yatkınlığı nedeniyle korkulan bir türdür.
Tütün beyaz sineğinin yaşam döngüsü ve görünümü
Tütün beyaz sineği (Bemisia tabaci), yumurta, birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü larva evreleri (sıklıkla ‘pupa’ olarak nitelenmekle birlikte, bu niteleme doğru değildir) ve ergin olmak üzere altı evreden geçer. Larvalar genç yaprakların alt kısmında bulunur ve oval şekillidir. Birinci larva dönemi (hareketli nimf) hareketli olup, diğer larva dönemleri yaprak üzerinde sabittir. Dördüncü larva evresi, pupa adı verilen sarı renkli, neredeyse dairesel ve ergin beyaz sineğin kırmızı gözleri ile beyaz kanatlarının açıkça görüldüğü bir biçim alır. Bu pupalar en yaşlı yapraklar üzerinde görülür.
Ergin beyaz sinek, pupadan T şeklinde bir çatlak içinden çıkar. Ergin beyaz sinekler genellikle bitkinin tamamına yayılarak yumurtalarını bırakırlar. Bir tek yaprak üzerinde tüm gelişim evrelerinin görülebilmesinin nedeni budur. İstila edilmiş bitkiler sallandığında erginler önce uçar, daha sonra ise yaprakların alt kısımlarına geri dönerler. Ergin tütün beyaz sineği (Bemisia tabaci) iyi gelişmiş delici-emici ağız parçalarına sahiptir ve pupa evresinden çıktıktan kısa süre sonra bitki öz suyu ile beslenmeye başlar. Böcek, beyaz ve mumlu bir madde ile kaplıdır.
Ergin tütün beyaz sineği (Bemisia tabaci) sera beyaz sineğine (Trialeurodes vaporariorum) çok benzer, ancak biraz daha küçük ve rengi daha sarıdır. Daha ayırt edici bir özellik olarak, tütün beyaz sineğinin (Bemisia tabaci) kanatları vücuda dik ve birbirine paraleldir.
Zarar belirtileri
Beyaz sinek larvaları büyümek için çok proteine ihtiyaç duyar, bu nedenle de yüksek miktarda bitki öz suyu tüketirler. Öz suyu bol miktarda şeker içerdiğinden, fazla şeker tatlı öz su olarak atılır. Larva büyüdükçe atılan tatlı öz su miktarı da artar. Beyaz sineklerin mahsule verdiği zarar, bitki yapraklarından özsuyun emilmesi ve tatlı öz suyun atılması sonucunda meydana gelir. Bu durum aşağıdaki sonuçları doğurur:
- Popülasyon büyük ise, bitki öz suyundan beslenilmesi bitkinin fizyolojisini etkileyebilir, bunun sonucunda büyüme yavaşlar. Tam güneş ışığı altında yapraklar solar ve dökülür. Yapraklarda oluşan bu zarar meyve gelişimini etkileyebilir ve verimde düşüşe yol açar.
- Meyveler, üzerine bırakılan tatlı öz su nedeniyle yapışkanlaşır. Kir meyve üzerine yapışır, ayrıca koyu renkli küf (Cladosporium spp.) gelişimi hızlanır, bu nedenle meyve satılamaz duruma gelir. Ciddi vakalarda meyve çürür. Koyu renkli küf yapraklar üzerinde de gelişebilir, bunun sonucunda fotosentez ve transpirasyon miktarı azalır.
- Bemisia tabaci türünün, domateste görülen TYLCV dahil olmak üzere virüs taşıyıcısı olduğu bilinmektedir.
- Bitki öz suyunun beyaz sineklerce tüketilerek tatlı öz su salgılanması mahsulün estetik değerini de düşürür. Bu özellikle süs bitkilerinde çok önemli bir sorundur.
- Larvalar bitki içine enzimler enjekte ederek bitkinin normal fizyolojik süreçlerini değişikliğe uğratır. Bu durum, domates ve dolmalık biberde düzensiz olgunlaşma, gerberada çiçek saplarının sararması ve taze fasulyede ciddi yaprak sararması dahil olmak üzere, kimi konukçu bitkilerde zarara neden olabilir. Diğer belirtiler arasında klorotik lekeler, sararma, meyve ve yaprak dökülmesi ve meyvede şekil bozukluğu yer alır.
