


Genel
Turunçgil unlu biti (Planococcus citri) dünya geneline yayılmış olup çok çeşitli konukçu bitkiler üzerinde yaşayabilir. Bu unlu bit türü, dünyanın ılıman iklimli bölgelerinde sera bahçeciliği, tropikal ve subtropikal bölgelerinde ise açık hava mahsulleri için bir sorun teşkil eder. Böcek özellikle meyve ağaçları ve süs bitkilerinde, bilhassa kauçuk, palmiye, şeflera, kroton, kalanşo gibi saksı bitkileri ile ayrıca gül ve gerberada da zarara yol açar. Turunçgil unlu biti (Planococcus citri) ayrıca hıyar, kavun ve patlıcanda da görülebilir.
Turunçgil unlu bitinin yaşam döngüsü ve görünümü
Planococcus citri ergin dişilerinin uzunluğu 2,5-4 mm, genişliği ise 2-3 mm arasındadır. Yukarıdan bakıldığında oval şeklinde olup yumuşaktırlar ve ince mumlu bir madde ile kaplıdırlar. Çok az hareket ederler. Gövdelerinin kenarını çevreleyen görece kısa 18 çift mum çubuğu ve bir miktar daha uzun iki “kuyruk ipliği” ile diğer unlu bitlerden ayırt edilebilirler. Kuyruk iplikleri daima gövde uzunluğunun %20’sinden daha kısadır. Az mum üretirler, dolayısıyla da sarı ila pembe arası değişen renkteki gövdeleri mumlu kaplama içinden görülebilir. Genellikle gövde üzerinde daha koyu renkte boylamasına bir şerit bulunur.
Ergin erkekler kısa ömürlüdür ve görülmeleri zor olabilir. Dişilerden daha küçüktürler, iki çift kanatları ve uzun kuyruk iplikleri vardır. Erkeğin tek görevi dişiyi döllemek olup, kozadan çıkar çıkmaz dişi aramaya başlar. Döllenmiş bir dişi, beyaz mumlu ipliklerden oluşan uzun pamuksu bir yumurta kesesi içine birkaç yüz yumurta bırakır. Dişi yumurtladıktan sonra kuruyarak ölür. Yumurtadan, birinci dönem nimf gelişir. Bu birinci dönem nimflere “hareketli nimf” adı verilir. Bunlar yeni bir beslenme alanı arama konusunda bir hayli aktiftir ve bitki üzerinde makul mesafeler katedebilirler. Erkek nimf kendini bitki üzerine sabitlerken, dişiler gelişim döneminin tamamı boyunca hareketlidirler. İkinci dönemden sonra erkek nimf koyu kahverengi bir ‘prepupa’ oluşturur ve bundan beyaz bir pamuksu koza içinde hızla bir pupa gelişir. Dişiler biçim olarak çok az değişikliğe uğrar, ikinci ve üçüncü dönemlerden geçtikten sonra cinsel olgunluğa erişir. Erginliğe ulaştıktan kısa bir süre sonra dişiler, erkekleri kendilerine çekmek üzere seks feromonları salgılamaya başlar. Erkekler genellikle sadece sabahın erken saatlerinde uçar.
Zarar belirtileri
Unlu bit türlerinin birçoğu bitkinin toprak üzerindeki kısımlarından beslense de, bazı türler besinlerini köklerden alır ve diğerleri ur oluşumuna neden olur. Birkaç tür de ayrıca zararlı virüslerin yayılmasına yol açabilir.
Unlu bitler mahsule çeşitli şekillerde zarar verir:
Nimf ve dişiler bitkinin öz suyunu emerek gelişmeyi engeller ve yapraklarda şekil bozulmasına ve/veya sararmaya, bazen de bunun ardından yaprak dökülmesine neden olur. Bunun toplam etkisi fotosentezin ve dolayısıyla da verimin azalmasıdır. Çiçek ve meyveler sıklıkla dökülür.
Bitki öz suyu, şeker bakımından zengindir, ama protein içeriği düşüktür. Bu nedenle unlu bitler, yeterli miktarda protein alabilmek için yüksek miktarda öz su emer ve fazla şekeri de tatlı öz su şeklinde dışarı atar. Tipik olarak, bu tatlı öz su üzerinde koyu renkli küf (Cladosporium spp.) gelişimi görülür. Ek olarak, unlu bitlerin beyaz mumlu salgısı, bundan etkilenen bitkilerin süs değerini düşürür. Ayrıca meyve ve çiçekler bozulur, satışa uygun olmaktan çıkar ve yapraklarda azalan fotosentez miktarı nedeniyle çiçek ve meyve üretimi de azalır.
Süs bitkilerinde, unlu bitlerin sadece varlığı ürünün satışa uygunluğunun ortadan kalkması için yeterlidir. Dolayısıyla, çok küçük bir popülasyon bile ciddi ekonomik zarara yol açabilir.